Cùng với chính sách tiền tệ, chính sách tài khóa cũng là một công cụ quan trọng có tác động to lớn đến nền kinh tế vĩ mô. Vậy chính sách tài khóa là gì? Chúng được phân thành mấy loại và có tác động như thế nào đến nền kinh tế vĩ mô? Giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ giống khác nhau ở điểm nào? Mời bạn đọc tham khảo bài viết sau đây!
Chính sách tài khóa là gì?
Chính sách tài khóa – Fiscal policy là một công cụ nằm trong chính sách kinh tế được Chính Phủ sử dụng để tác động tới quy mô hoạt động kinh tế quốc gia thông qua việc thay đổi chi tiêu và thuế. Nhằm cho 2 mục đích là: đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế khi nền kinh tế bắt đầu chậm lại hoặc tác động đến tăng trưởng kinh tế khi nền kinh tế trong tình trạng tăng nóng nhằm ổn định và phát triển kinh tế.
Lưu ý, chỉ Chính Phủ mới có quyền thực hiện chính sách tài khoá, còn các cấp chính quyền địa phương không có quyền hạn này.
Phân loại chính sách tài khóa
Có hai loại chính sách tài khóa đó là Chính sách tài khóa mở rộng và Chính sách tài khóa thắt chặt. Mỗi một loại đều có những tác động trái ngược nhau đối với nền kinh tế, cụ thể như sau:
Chính sách tài khóa mở rộng
Chính sách tài khóa mở rộng (tiếng Anh là Expansionary Policy) là việc Chính Phủ thực hiện các biện pháp như tăng chi tiêu, giảm thuế, hoặc kết hợp cả hai nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tăng tổng cầu.
Thông thường, chính sách này hay được áp dụng trong các tình huống suy thoái kinh tế hoặc khi nền kinh tế đang phát triển chậm. Điều này mang lại lợi ích bao gồm:
- Tạo việc làm: Tăng chi tiêu chính phủ có thể tạo ra cơ hội việc làm mới cho người lao động, từ đó cải thiện được mức thu nhập và tăng sức mua trong tương lai.
- Khuyến khích đầu tư: Giảm gánh nặng chi phí cho doanh nghiệp thông qua việc giảm thuế nhằm tạo điều kiện thuận lợi để họ đầu tư và phát triển, tăng cơ hội việc làm và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Tuy nhiên, Expansionary Policy thường dẫn đến sự thâm hụt chi tiêu, khi chi tiêu vượt quá thu từ thuế và các nguồn tài chính khác. Vì vậy, trên thực tế thì chính sách này sẽ không được áp dụng một mình mà thường sẽ kết hợp cùng với chính sách tiền tệ để đạt được mục tiêu ổn định và phát triển kinh tế hiệu quả.
Chính sách tài khóa thắt chặt
Chính sách tài khóa thắt chặt (tiếng anh là Contractionary Policy) thường được áp dụng khi nền kinh tế đang phát triển quá nóng, không ổn định, và tỷ lệ lạm phát cao. Theo đó, Chính phủ sẽ thực hiện việc giảm mức chi tiêu của chính phủ, tăng nguồn thu từ thuế, hoặc thực hiện cả 2 biện pháp. Từ đó làm giảm tổng cầu, ngăn chặn tình trạng kinh tế phát triển quá nhanh.
Chính sách tài khóa được triển khai như thế nào?
Chính sách tài khóa được triển khai thông qua hai công cụ chính là thuế và chi tiêu công. Với mỗi một công cụ sẽ đóng một vai trò riêng biệt trong quá trình điều chỉnh nền kinh tế.
Thuế
Thuế được hiểu là số tiền mà người dân và các doanh nghiệp có nghĩa vụ phải nộp cho Chính Phủ. Thuế có thể bao gồm: thuế thu nhập cá nhân, thuế doanh nghiệp, thuế giá trị gia tăng (VAT), thuế quan,…
Xét về cơ bản, thuế được chia thành 2 loại:
- Thuế trực thu: Là loại thuế thu trực tiếp vào khoản thu nhập, lợi ích thu được của các tổ chức kinh tế hoặc cá nhân. Với loại hình thuế này sẽ giúp giảm bớt tỷ lệ bất bình đẳng kinh tế thông qua việc áp thuế cao hơn cho người có thu nhập cao hơn, điều chỉnh khoảng cách giàu nghèo, tạo ra một xã hội bền vững hơn. Ví dụ: Thuế thu nhập cá nhân, thuế tài sản, thuế thu nhập doanh nghiệp…
- Thuế gián thu: Là hình thức thuế gián tiếp qua đơn vị, tổ chức trung gian (thường là các doanh nghiệp) để đánh vào người tiêu dùng. Loại hình thuế này giúp điều chỉnh hành vi tiêu dùng của người dân. Ví dụ: Thuế giá trị gia tăng, thuế nhập khẩu…
Chính phủ có thể điều chỉnh mức thuế tăng hoặc giảm để ảnh hưởng đến mức độ tiêu dùng và đầu tư của người dân/doanh nghiệp. Theo đó, việc giảm thuế thường là nhằm mục đích để kích thích tiêu dùng và đầu tư. Trong khi đó, tăng thuế có thể được sử dụng để kiểm soát lạm phát, hoặc tăng thu nhập cho ngân sách Nhà nước.
Chi tiêu công
Chi tiêu công là hoạt động chi tiêu của Chính phủ, bao gồm hai loại chính là:
- Chi mua hàng hóa dịch vụ: Là khoản chi của Chính phủ cho Quốc phòng – An ninh, trả tiền lương cho cán bộ nhà nước, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng quốc gia…
- Chi chuyển nhượng: Là khoản chi Ngân sách Nhà nước nhằm trợ cấp cho nhóm người yếu thế trong xã hội như trợ cấp hộ nghèo, trợ cấp người khuyết tật, trợ cấp thương binh và bệnh binh….
Hai khoản chi của Chính phủ tác động theo 2 hướng trái ngược tới nền kinh tế. Cụ thể, thông qua việc tăng chi tiêu công, Chính phủ có thể kích thích tăng trưởng kinh tế bằng cách tạo ra việc làm và tăng cầu hàng hóa. Trong khi đó, việc giảm chi tiêu công lại có thể giúp kiểm soát nợ công và hạn chế lạm phát.
Vai trò của chính sách tài khóa đối với nền kinh tế
Chính sách tài khóa đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế vĩ mô. Cụ thể, mục tiêu của chính sách này bao gồm:
- Thông qua việc điều chỉnh 2 công cụ chính sách tài khóa là thuế và chi tiêu công, Chính phủ đã phân bổ các nguồn lực trong nền kinh tế một cách hợp lý và hiệu quả. Theo đó, mọi lĩnh vực đều có không gian để phát triển. Đồng thời, Chính phủ cũng có thể thông qua chính sách này để tập trung hơn vào việc đầu tư nhằm phát triển các lĩnh vực trọng tâm của quốc gia.
- Các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ trong nền kinh tế được phân phối và tái phân phối hiệu quả hơn. Qua đó tạo ra một môi trường ổn định, an toàn cho sự phát triển trong tương lai.
- Chính sách tài khóa còn là một công cụ tài chính hiệu quả trong việc ổn định nền kinh tế tăng trưởng nóng và thúc đẩy sự phát triển khi nền kinh tế suy thoái. Điều này tạo tiền đề để cho nền kinh tế có thể tăng trưởng ổn định, bền vững về sau.
Phân biệt chính sách tài khóa với chính sách tiền tệ
Chính sách tài khoá và chính sách tiền tệ được biết đến là hai công cụ cực kỳ quan trọng giúp ổn định nền kinh tế, thúc đẩy nền kinh tế phát triển hiệu quả. Tuy nhiên, bên trong hai chính sách này vẫn có những điểm khác biệt nhất định. Cụ thể:
| Chỉ tiêu so sánh | Chính sách tài khóa | Chính sách tiền tệ |
| Giống nhau | Đều là chính sách/công cụ được thực hiện để ổn định nền kinh tế và thúc đẩy tăng trưởng và phát triển | |
| Khác nhau | ||
| Khái niệm | Là công cụ nhằm sử dụng chi tiêu của chính phủ và thu ngân sách (thuế) để tác động đến nền kinh tế. | Là chính sách sử dụng các công cụ của hoạt động tín dụng và ngoại hối để ổn định tiền tệ, từ đó ổn định nền kinh tế và thúc đẩy tăng trưởng và phát triển. |
| Người tạo chính sách | Là công cụ chỉ có chính phủ mới có quyền và chức năng thực hiện | Ngân hàng trung ương là cơ quan tổ chức thực hiện các chính sách tiền tệ. |
| Mục tiêu | Hướng nền kinh tế vào mức sản lượng và việc làm mong muốn. | Mục tiêu của chính sách tiền tệ là ổn định giá cả, tăng trưởng GDP, giảm thất nghiệp. |
| Công cụ thực hiện chính sách | Thuế và số tiền chi tiêu của chính phủ | Lãi suất; dự trữ bắt buộc; chính sách tỷ giá hối đoái; nới lỏng định lượng; nghiệp vụ thị trường mở… |
Lời kết
Trên đây là toàn bộ những thông tin có liên quan đến chính sách tài khóa mà Reviewsanfx.com muốn chia sẻ đến bạn. Hy vọng rằng bài viết đã có thể đem đến cho quý bạn đọc thật nhiều thông tin bổ ích. Các bạn hãy theo dõi Reviewsanfx.com mỗi ngày để tham khảo thêm nhiều kiến thức mới nữa nhé!
